میکروسکوپ قسمت اول
آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک باران
نویسنده: آزمایشگاه باران
مقدمه:
همیشه سخن از آزمایشگاه که به میان بیاید، اولین تصویری که در ذهن ما نقش میبندد تصویر فردی در حین کار با میکروسکوپ است. امروزه میکروسکوپ جزو لاینفک هر مجموعه علمی و آزمایشگاهی به خصوص علوم زیستی و تجربی محسوب میشود. ابزاری که انسان را قادر ساخت تا جهان جدیدی را در علم شناخت موجودات زنده کشف کند جهانی به وسعت یک میکرومتر!
اما میکروسکوپی که امروزه ما از آن در آزمایشگاههای طبی و تحقیقاتی استفاده میکنیم از ابتدا با این کیفیت ساخته نشدند و مسیر پرفراز و نشیب و پر ماجرایی را طی کرد تا به آنچه که امروز ما میکروسکوپ میشناسیم رسید. مسیری که هر بخشی از آن را دانشمندان و محققان بزرگی طی کردند تا نتیجه شگفت انگیز امروز را حاصل کنند مقاله پیش رو که به طور اختصاصی توسط آزمایشگاه پاتوبیولوژی باران تهیه و تنظیم شده سعی بر این دارد تا مروری بر تاریخچه این اختراع بزرگ بشر داشته، و باشد تا مسیری که از گذشتگان به ما رسیده را ادامه داده و هر یک از ما سهم خود را در اعتلای علم و دانش ادا کند.
نخستین استفادهها از عدسی
در ادبیات اساطیری و حماسی ملل مختلف مواردی از استعمال عدسی ها ذکر شده که عمدتاً به نظر سنگهای کریستالی شفافی بودند که گاهاً توانایی متمرکز ساختن نور را هم داشتند، اگرچه که گویا برای مصارف بزرگنمایی چندان به کار برده نمیشد بلکه برای موارد تزیینی یا تردستی و یا آتش افروزی میشد از آنها استفاده کرد.
آیا عدسی ها در دوران باستان وجود داشتند؟
قدیمیترین یافتههای باستان شناسی در این رابطه مربوط به کشف عدسی نمرود در کاخ آشوری نمرود در عراق امروزی است که در سال ۱۸۵۰ کشف شد. این عدسی قطعه سنگ کریستالی صیقل داده شده است که با توجه به فاصله کانونی و نقطه کانونی که دارد توانایی بزرگنمایی سه برابر را داراست. البته که کاربرد دقیق این عدسی به طور معلوم مشخص نیست و معلوم نیست که آیا کاربرد نوریای که از یک عدسی امروزه انتظار داریم در آن زمان هم استفاده میشد یا فقط جنبههای تزیینی آن برای آشوریان مطرح بوده اما چیزی که مسلم است این است که عدسیها در طول تاریخ وجود داشتهاند.
مخترع ذره بین کیست؟
اما نخستین فردی که از عدسی برای مصارف علمی نخستین بار استفاده کرد ابن هیثم ریاضیدان و فیزیکداندوران طلایی اسلام بود که در قرن ۱۰ میلادی تحقیقات و تلاشهای وی منجر به اختراع ذره بین شد و برای اولین بار اصول علمی شکست نور و محاسبه بزرگنمایی را در کتاب المناظر خود ذکر نمود. نفوذ نظریات ابن هیثم در ادامه راه دانشمندان صنایع اپتیک به قدری زیاد بود که امروزه از وی به عنوان پدر علم نورشناسی یاد میکنند.
اولین عینک کی ساخته شد؟
بعدها در قرن ۱۲ میلادی راجر بیکن کشیش و فیلسوف انگلیسی تحت تاثیر یافتههای ابن هیثم و دانشمندان دیگر نخستین بار لنزهایی را ابداع کرد که برای خواندن از آنها میشد استفاده نمود و نسخههای اولیه از عینکهای امروزی محسوب میشد.
بزرگنمایی بیشتر
حالا دیگر همه متوجه توانایی عدسیها در بزرگنمایی اشیا شده بودند و در قرنهای بعدی نوعی رقابت بین صنعتگران برای ساخت عدسیها با کیفیتهای بیشتر و بزرگنماییهای بهتر به وجود آمد.
میکروسکوپ را چه کسی اختراع کرد؟
این عطش کنجکاوی دانشمندان بود که بالاخره منجر به این شد تا برای اولین بار انسان موفق شد تا به محدوده غیر قابل مشاهده برای چشم برسد و بزرگنمایی را به حدی برساند که تصاویری قابل مشاهده شوند که تا قبل از آن برای چشم مشخص نبود. در مورد اینکه اولین بار چه کسی موفق شد تا به بزرگنمایی ذکر شده برسد اختلاف نظر وجود دارد در آن زمان ترس از دزدی علمی و یا مخالفتهای کلیسا با روشهای علمی موجب این میشد تا صنعتگران و محققان تمایل چندانی برای انتشار یافتههای خود نداشته باشند. ولی از شواهد به جامانده اینطور به نظر میآید که در قرنهای ۱۵ و ۱۶ طیفی از دانشمندان به طور همزمان به روش ساخت آنچه که امروزه میکروسکوپ میدانیم رسیدند. از این بین این زاخاریاس ینسن عینک ساز هلندی بود که با ترکیب دو عدسی روی یکدیگر به بزرگنماییهای قابل توجه دست یافت.
